Tentoonstelling: INTO THE VOID

Into The Void, is een tentoonstellingsproject geïnitieerd door het IKOB - Museum voor Hedendaagse Kunst in Oost-België samen met de Nederlandse kunstenaar Ton Slits en curator Rick Vercauteren om samen met de deelnemende kunstenaars Leo Vroegindeweij, Ton Slits, Nathalie Brans en Tinka Pittoors na te denken over de toekomst en relevantie van de artistieke praktijk in het medium van de tentoonstelling. Deze reflectie vindt plaats tegen de achtergrond van turbulente tijden vol uitdagingen voor ons als individu en als samenleving. De vraag die we onszelf stellen is hoe kunstenaars en curatoren op een niet-hiërarchische manier kunnen samenwerken om tot resultaten te komen die zowel verouderde tentoonstellingsformaten ter discussie stellen als het voor bezoekers mogelijk maken om begrijpelijke resultaten te ervaren.

De basis van onze gezamenlijke overwegingen is het besef dat het concept van overvloed, dat voorheen vaak werd geassocieerd met kunst, ter discussie moet worden gesteld om tot nieuwe oplossingen te komen. De overvloed aan creativiteit, de overvloed aan ideeën, het onaangeboorde creatieve potentieel - het zijn allemaal begrippen van kunst die geassocieerd worden met een naïeve ideologie van groei, die enerzijds weinig ruimte biedt voor kritische zelfbevraging en anderzijds de kunst gegijzeld heeft tot “meer en meer”. Ons gezamenlijke tentoonstellingsproject richt zich daarom op een andere denkfiguur, die de afgelopen decennia vooral sterk is geworden door de psychoanalyse van Jacques Lacan en de filosofie van Slavoj Žižek, die hij de leegte heeft genoemd.

We bouwen in eerste instantie pragmatisch voort op een tentoonstelling van bovengenoemde kunstenaars en curatoren in De Cacaofabriek in Helmond (Nederland) om hen in staat te stellen de ideeën die ze toen opdeden verder uit te werken. Dit is niet de tweede halte van een tentoonstellingstournee met dezelfde werken, dezelfde kunstenaars en dezelfde teksten. Meer dan in Helmond willen we de individuele benadering van de leegte door de kunstenaars constructief benutten en de openhartige zelflevering van de kunstenaars aan deze leegte ter discussie stellen als model voor dringend noodzakelijke oplossingen voor actuele problemen. Into The Void is daarom op te vatten als een optimistische uitnodiging om jezelf over te geven aan dezelfde onzekerheid om mogelijk iets te vinden tussen de zekerheden dat zwaarder weegt dan zekerheid. Wat dat precies is, zal in de loop van de samenwerking worden ontdekt.

Het artistieke subject vindt de lege ruimte eerst door kritische zelfbevraging, wat het begin is van alle creatie. Kunstenaars hebben altijd door een innerlijke, lege woestijn genavigeerd om iets zinvols te creëren. Dit artistieke proces is vaak geassocieerd met chaos (ook een retorisch middel van overvloed). Dit gangbare idee is minder cliché dan een echo van de premoderne filosofie, die ook een pre-universele chaos en de ervaring van horror vacui bedacht om te beschrijven hoe mensen tot kennis kwamen. Omdat het idee van chaos beladen is met valse aannames, willen we in plaats daarvan de leegte activeren om tot een beter begrip te komen van artistieke cognitieve processen.

Als we het in de context van dit project over leegtes hebben, bedoelen we eigenlijk de tussenruimte die zich naast de bekende systemen aan de rand en op de raakvlakken manifesteert. We zien het als het onbekende terrein waar de meest interessante resultaten worden bereikt. Voor ons zijn kunstenaars onderzoekers van tussenruimten.

Als zodanig heeft het IKOB hen uitgenodigd om een tentoonstelling te ontwikkelen die een benadering biedt van hun “tussenruimte-onderzoek” op basis van werken uit hun jarenlange kunstpraktijk. De tentoonstelling gaat op zoek naar kunstwerken die misschien spreekwoordelijk “op het randje” staan, die eerder ongewoon of speciaal zijn voor de respectievelijke kunstenaars, om hen - en dus de bezoekers - te wijzen op de lege ruimtes in de respectievelijke werken.

In een prominente ruimte in de tentoonstelling, die we bewust hebben ontworpen als een lege ruimte en als een laboratorium tussen ruimtes, worden de kunstenaars ook uitgenodigd om een plek van ontmoeting en wederzijds leren te creëren die van alles kan zijn: tentoonstellingsruimte, laboratorium, retraite, workshopruimte, koffiekeuken, concertzaal of bioscoop. Hier kunnen kunstenaars precies die lege ruimte gebruiken die hen anders ontzegd zou worden. De overtollige ruimte die hierdoor vrijkomt is echter niet bedoeld om te worden afgesloten, maar om steeds opnieuw te worden gebruikt als een constante uitdaging. Om het als een lege ruimte open te houden, vertrouwen we op vluchtigheid, verandering en kortetermijndenken en hopen we dat dit zal resulteren in een project dat kunst kijken en kunst produceren begrijpt als een noodzakelijk samenwerkingsproject.